Foto’s en video’s waarop kindermisbruik te zien is, worden nog veelvuldig online gedeeld en dat moet stoppen. Maar zo makkelijk is dat niet. Want hoe spoor je kindermisbruik op zonder de privacy van onschuldige mensen te schenden?
Sinds eind 2020 geldt een nieuwe Europese privacywet, waardoor bedrijven zoals Meta en X in principe niet zomaar software kunnen inzetten om online kindermisbruik op hun platforms op te sporen. Op die wet kwam het jaar daarop een tijdelijke uitzondering. Techplatforms mogen – als ze dat willen – scannen op sporen van online kindermisbruik, maar alleen in niet-versleutelde berichten.
Deze tijdelijke wet verloopt in augustus, als dus niet opnieuw wordt ingestemd met een verlenging. Daarover buigt het Parlement zich woensdagmiddag met een definitieve stemming. Naar verwachting wordt de verlenging aangenomen, waarna de tijdelijke wet tot 3 april 2026 blijft gelden.
Meeste kindermisbruik gedeeld in chatapps als WhatsApp
Een permanente wet voor de bestrijding van online seksueel misbruik van kinderen is er nog niet. De Europese Commissie kwam oorspronkelijk in 2022 met een wetsvoorstel om online kinderporno op te sporen.
Volgens Europol zorgen versleutelde chatapps, zoals WhatsApp, ervoor dat de verspreiding van kindermisbruik vaak onder de radar blijft. Terwijl dat juist de plek is waar het meeste kindermisbruik wordt gedeeld, zegt Celine Verheijen van Defence for Children. “Ongeveer 70 procent van het materiaal wordt via berichten en chats verspreid.”
De Commissie schreef in haar voorstel dat versleuteling “essentieel is voor cybersecurity en het beschermen van fundamentele mensenrechten zoals de vrijheid van meningsuiting, privacy en persoonlijke data”. Tegelijkertijd maakt het de opsporing van kinderporno moeilijker, zo niet onmogelijk. Hierdoor ontstaan volgens de Commissie veilige havens voor overtreders die vrijuit illegale beelden kunnen delen.
Met de technologie client-side scanning zou het alsnog mogelijk zijn om gesprekken te scannen op schadelijke inhoud. Daarvoor worden databases gebruikt waarin bij de autoriteiten bekende misbruikfoto’s staan. Data van die beelden (of teksten) kunnen vervolgens geheel geautomatiseerd vergeleken worden met gedeelde beelden in chats, ook als die versleuteld zijn.
Rechter mag internetaanbieder detectiebevel opleggen
Veel experts en politici vonden dat te ver gaan. “Het voorstel van de Europese Commissie was ongetwijfeld goedbedoeld, maar ik vond het rampzalig”, zegt Frederik Zuiderveen Borgesius, hoogleraar ICT en recht aan de Radboud Universiteit. “Het Parlement heeft het een stuk minder rampzalig gemaakt, maar ik zou nog steeds liever zien dat het voorstel wordt ingetrokken.”
Zuiderveen Borgesius zegt dat ook voor client-side scanning een soort achterdeur in telefoons en andere apparaten gebouwd zou moeten worden. Dat zou alle encryptie volgens hem in gevaar brengen en daarmee de privacy in de communicatie van iedereen. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft het verzwakken van versleuteling in chatapps in februari van dit jaar verboden en benadrukte dat versleuteling essentieel is voor het recht op privacy en het communicatiegeheim.
Het mogelijke achterdeurtje om tóch mee te kijken in bijvoorbeeld chatapps heeft het wetsvoorstel van het Parlement dus niet gehaald. Wel is een heel gericht detectiebevel opgenomen. Daarmee kan een internetaanbieder verplicht worden om het internetverkeer van een persoon of een groep die zich schuldig maakt aan de verspreiding van kinderporno te scannen.
Zo’n detectiebevel kan alleen door een rechter gegeven worden. Het is vergelijkbaar met bijvoorbeeld een huiszoekingsbevel als iemand wordt verdacht van een misdaad.
Facebook Messenger maakt het moeilijker mee te gluren
Op dit moment willen de lidstaten het niet eens worden over de nieuwe permanente wetgeving. Naar verwachting gaat dat nog wel even duren. Hoewel er hard gewerkt wordt om vóór de Europese verkiezingen in juni tot een overeenkomst te komen, verwachten velen dat het er pas na die tijd van komt.
En dan nog kan het een poos duren voor de wet er eindelijk doorheen is. Na een overeenkomst in de Europese Raad beginnen de onderhandelingen tussen de Commissie, het Parlement en de Raad. Daarna volgt pas een definitieve stemming.
Tot die tijd is er een tijdelijke wet, al wordt er getwijfeld aan het nut daarvan. Want bedrijven jagen alleen op misbruikbeelden als de berichten niet versleuteld zijn. Facebook, dat een van de belangrijkste rapporteurs van misbruikmateriaal was, heeft sinds eind vorig jaar ook de berichten via zijn Messenger-dienst versleuteld. Dat betekent dat ook daarvan niet meer bekend is wanneer misbruikmateriaal wordt gedeeld.
Nederland kreeg binnen 2 jaar bijna 100.000 meldingen van techbedrijven
Toch heeft de tijdelijke wet wél effect, denkt Verheijen. In 2021 en 2022 werden volgens Defence for Children duizenden kinderen in EU-lidstaten geïdentificeerd die op misbruikbeelden te zien zijn. Ook werden meer dan tweeduizend veroordelingen uitgesproken en werden miljoenen afbeeldingen en video’s uit de circulatie gehaald. Nederland ontving in die jaren ruim 93.000 meldingen van techbedrijven.
Verheijen benadrukt het belang van een goede balans tussen het beschermen van kinderen en de privacy van Europeanen. “Er zijn zo veel rechten en belangen bij betrokken, ik snap dat het tijd kost. En het is daarom goed dat de Commissie het eindoordeel in het wetsvoorstel over of een bedrijf detectie moet uitvoeren door een rechterlijke instantie wil laten doen. Er moet een juridische grondslag zijn voor het besluit.”
Bron: nu.nl